Tientallen aangiftes
Organisaties (en zorgprofessionals) worstelen nog steeds met het doen van aangifte. Veel verantwoordelijkheid tot het wel of niet doen van aangifte wordt hierbij bij de zorgprofessional (slachtoffer) neergelegd.
Ook bij de politie en het OM is er regelmatig onduidelijkheid rondom het doen van aangifte vanuit de zorg.
Tientallen aangiftes namens een organisatie en een aantal als ggz-verpleegkundige later deel ik graag mijn ervaring in het hebben van een aangiftebeleid of het ontbreken ervan. En alles er tussenin.
Hier de 10 voordelen van het hebben van een goed aangiftebeleid.
1. De beslissing om aangifte te doen ligt niet bij de zorgprofessional
Is dat een goed iets? Ja, dat is het zeker. Want we zijn niet voor niets hulpverlener. En die hulpverlener heeft snel de neiging incidenten te bagatelliseren ('relativeren' noemen wij dat dan), strafbare feiten niet te herkennen (vooral als het andere vergrijpen betreft dan fysiek geweld), om het zielig te vinden voor de patiënt of bang te zijn voor de gevolgen voor de behandelrelatie. Of, een hele belangrijke, we maken ons zorgen over onze veiligheid.
Dus het "Ja, maar we stimuleren het om aangifte te doen" is niet altijd voldoende.
Een duidelijk beleid stelt dan ook dat er van elk strafbaar feit richting hulpverleners aangifte wordt gedaan door de organisatie.
Daarnaast besteden we de tijd die het doen van aangifte kost liever aan onze patienten en collega's. "Ja, maar het mag buiten werktijd en de uren krijgen ze vergoed." Dan is de hulpverlener vaak toch echt liever thuis, bij zijn of haar geliefden. Toch niet zo raar als je alles bij elkaar optelt?
2. Ondersteuning voor de zorgprofessional
Want hoe je het ook wendt of keert: op een politiebureau zitten en je verhaal doen blijft toch op zijn minst een beetje spannend. Naast dat het je kostbare tijd kost.
Ook voorkom je secundair trauma bij het slachtoffer wanneer deze het idee krijgt het doen van aangifte opnieuw te moeten verdedigen bij de politiebeambte. Nog steeds vallen er vragen of opmerkingen als "Maar hij is toch ontoerekeningsvatbaar/ziek?", "Hij zit toch al op een gesloten afdeling?", "Als er niet echt letsel is, wordt het waarschijnlijk niks", "Hoort het niet een beetje bij het werk?", "Weet je wat wij allemaal meemaken op straat?".
Zeer demotiverend, kwetsend en geeft geen hoop op bevredigende uitkomst.
Als je dit al niet tackelt door de afspraken met de politie met betrekking tot het beleid en de vaste contactpersonen, is de medewerker van de organisatie in staat om, zonder de emotie, deze vragen/opmerkingen te beantwoorden en de aangifte sterk te verantwoorden.
Zo vroeg ik ooit tijdens het verbaliseren om een andere politiemedewerker om de aangifte op te nemen. De betreffende agent wist niet wat VPT (Veilige Publieke Taak) inhield en vond de aangifte onnodig, hij maakte immers veel ergere dingen mee en je kiest toch zelf voor het werken op een gesloten afdeling.
Ik kan me goed voorstellen dat een slachtoffer zich hierdoor uit het veld laat slaan.
3. (Gevoel van ) Veiligheid
Als er door de organisatie aangifte wordt gedaan, zorgt dat voor betere bescherming van de gegevens van het slachtoffer. Ja, aangifte doen onder domicilie (adresgegevens van de werkgever) mag. Maar soms wordt dat door het slachtoffer en de politiebeambte vergeten. Sowieso is de kans op fouten kleiner als de aangever minder betrokken is bij het incident en er minder emoties bij ervaart. Zie ook punt 6.
Ook met alleen je naam als aangever op het verbaal staan is voor sommigen best heftig. Dat is toch echt anders dan als getuige gehoord worden. Voelt toch prettiger als je je kan verdedigen, in het contact met de patiënt, met het feit dat het het beleid (en beslissing) van de organisatie is.
4. Beter voor herstel van de hulpverlenersrelatie
Als herstel van de hulpverlenersrelatie mogelijk is (afhankelijk van de impact van het incident en de context) vind ik het altijd belangrijk hierop in te zetten. En dan heeft een aangifte gebaseerd op (bekend) beleid, i.p.v. de keuze van de individuele hulpverlener, minder impact op deze relatie. En is het vaak makkelijker dit contact weer op te pakken.
De ondersteuning vanuit de organisatie (het als hulpverlener serieus genomen voelen) speelt hierbij ook een rol. Mijn ervaring is dat door geen duidelijke grens te stellen bij strafbare feiten, de hulpverlenersrelatie meer onder druk komt te staan. Mede door het gevoel van onzekerheid en/of onmacht bij de hulpverlener. Vermijding ligt dan op de loer.
Als de patiënt een straf opgelegd krijgt kan er, ja echt onderschat dit niet, ook sprake zijn van een schuldgevoel bij de hulpverlener. Was dit wat ik echt voor de patiënt wenste?
Daarbij kan het voor de patiënt (dader) lastig zijn om de keuze van de hulpverlener niet als te belastend te ervaren. Vooral als er sprake is van een boete die voldaan moest worden en waarbij patiënt, al dan niet terecht, het idee heeft dat dit bedrag bij de hulpverlener terecht komt. Een signaal vanuit de organisatie is ook hierbij anders dan 'de keuze van de medewerker'.
5. Tijd
De investering van een aangifte kost al snel 3 uren van het slachtoffer. Daarbij is niet elke politiebeambte op de hoogte van de zorgtermen (zorgmachtiging, noodmedicatie, separeer). Met als gevolg een langere zit of het naderhand vaker moeten aanpassen van het verslag.
Bij vaste contactpersonen, zowel een persoon vanuit de organisatie die op de hoogte is van de informatie die nodig is voor een goed proces verbaal en de wet- en regelgeving, als een politiebeambte die zicht heeft op de werkomgeving van de hulpverlener, zal het proces uiteindelijk veel sneller en effectiever verlopen.
6. Inhoudelijk goed proces verbaal
"Wat mag ik met betrekking tot privacy nou wel of niet allemaal zeggen?" "Is het handig bepaalde informatie uit het verbaal te houden?", "Maak ik het nu toch niet te erg?" (bagatelliseren zit in ons bloed!)
"Wat is nou echt belangrijk om te benoemen en wat niet." en "Wat wil ik eigenlijk precies bereiken met deze aangifte?"
Een goed proces verbaal moet niet afhankelijk zijn van de betreffende politiebeambte en hulpverlener. Toch hebben alle andere genoemde punten invloed op de inhoud van het verbaal. Hoe goed de politiebeambte ook is. Echt waar.
Boosheid, angst, onzekerheid, spanning, geen zin: het heeft allemaal effect op ons helder kunnen denken als hulpverlener.
Door kennis (beide kanten), rust en daadkracht komt er echt een beter proces verbaal op papier te staan.
7. Samenwerking / korte lijn politie
Ook bij incidenten waarbij er twijfel is over het wel of niet strafbaar zijn van gedragingen van de patiënt, kan er door de politie meegedacht worden. Gekeken naar de casus, naar de geschiedenis en dossiers bekend bij politie.
En soms is aangifte doen een grote stap en kan er eerst gekozen worden voor een melding of een 'stopgesprek' (ik noem het vaak een 'foei-gesprek') waarbij politie langskomt om patiënt toe te spreken / waarschuwen.
Ook de politie vindt het prettig om te weten wat er in de regio speelt (strafbare feiten of onrust). En waar en wanneer. Zodat ook zij hier rekening mee kunnen houden. Bijvoorbeeld tijdens het rijden van rondes of t.a.v. de inzet van (wijk)agenten.
8. Op de hoogte verloop aangiftes
Veel gehoorde teleurstelling is: "Ik heb er nooit meer iets van gehoord" of "Er is helemaal niks met mijn aangifte gedaan". Dat is pijnlijk en niet motiverend om in de toekomst nogmaals aangifte te doen.
Iemand vanuit de organisatie die bij elke aangifte een vinger aan de pols houdt, maar ook terug kan koppelen wat de beslissing is geweest van het OM (geseponeerd wel of niet onder voorwaarden, is ook nog steeds 'niet voor niets') is waardevol. Ook de uitleg met betrekking tot het waarom en wat eventueel de volgende te nemen stappen zijn. Met andere woorden: iemand die het slachtoffer hand in hand door het proces heen loodst.
Daarnaast is er dus een persoon, of personen, binnen de organisatie die overzicht heeft over alle gedane aangiftes. Post komt niet bij een medewerker thuis in de la of papierbak terecht. Zo kan de organisatie ook kijken waar binnen de organisatie het meeste 'gedoe' is en hier op inspelen. Maar ook kan bij teveel teleurstellende uitkomsten van de aangiftes met elkaar het gesprek gevoerd worden, eventueel op hoger niveau.
9. Duidelijkheid richting patiënten, bezoekers en personeel
Van strafbare feiten wordt aangifte gedaan. Punt. Door dit voorafgaand aan behandeling of bij binnenkomst te communiceren voorkom je soms al een heleboel. Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee. En anders geeft het in ieder geval de overige bezoekers en patiënten een veilig gevoel.
Ook is er minder kans op verdeeldheid onder de collega's binnen een team. Want ook dat komt voor. Waar de ene hulpverlener pal achter de keuze van het slachtoffer staat om aangifte te doen, zit het soms ook nog steeds in onze cultuur dat je 'er wel een beetje tegen moet kunnen of 'dat het erbij hoort'. Deze verdeeldheid wil je niet. En met die cultuur moet het inmiddels ook een keer afgelopen zijn.
10. Bereidwilligheid
De bereidwilligheid tot doen van aangifte (of om hieraan bij te dragen als getuige) neemt toe.
Need I say more?
Nieuwsgierig hoe een aangiftebeleid eruit kan zien, waar je allemaal aan moet denken of wat het voor jouw instelling kan betekenen? Uiteraard ben ik hiervoor te benaderen.